اهمیت تجربه کاربری در طراحی سایت و طراحی اپلیکیشن

 زمانی که هر کسب و کار به صورت آنلاین فعالیت خود را آغاز می‌کند، قطعا دارای اهداف کوتاه مدت و بلند مدت زیادی است و تمام تلاش صاحبان این کسب و کار در جهت رسیدن به این اهداف خلاصه می‌شود.

اما بهتر است این موضوع را در تمام مراحل طراحی محصول به یاد داشته باشید، تا زمانی که کاربری وجود نداشته باشد تا از محصول شما استفاده کند و شما نتوانید تجربه کاربری خوبی برایش رقم بزنید هیچ‌گاه کسب و کارتان نتیجه مطلوبی نخواهد گرفت.

بنابراین کاربران مهره‌های اصلی موفقیت کسب و کارهای آنلاین هستند، پس تجربه آن‌ها هنگام استفاده از محصول بسیار مهم و حیاتی است.

احتمالا امروزه زیاد با کلماتی مانند تجربه کاربری، طراح تجربه کاربری، UX و… مواجه شده‌اید که دلیل آن، اهمیت زیاد این موضوع در هنگام طراحی محصولات است. در ادامه می‌خواهیم با مفهموم این کلمات، دلایل اهمیت و متدهای مختلف آن‌ها آشنا شویم. 

معنا و مفهوم تجربه کاربری(User Exprience)

برای اولین بار به طور رسمی در اوایل دهه ۹۰ فردی به نام دون نورمن (Donald Norman) به عنوان طراح تجربه کاربری به تیم شرکت اپل پیوست. او اولین کسی بود که شغلی با عنوان UX داشت. او می‌گوید: من می‌خواستم تمام جوانب تجربه افراد را با یک سیستم طراحی صنعتی، گرافیک، دفترچه راهنما و… پوشش دهم. او در سال ۱۹۸۸ کتابی به نام روانشناسی چیزهای روزمره که آپدیت جدید آن طراحی چیزهای روزمره نام دارد منتشر کرد.

اگر قصد دارید طراحی وب سایت یا طراحی اپلیکیشن انجام دهید. این نکته را به یاد داشته باشید که زیبایی ظاهری کافی نیست و در کنار زیبایی باید به کاربردپذیری و در دسترس بودن نیز توجه داشته باشید، با کمک طراحی تجربه کاربری می‌توانید تمام موارد ذکر شده را در محصول خود مشاهده کنید. در نتیجه، طراحی تجربه کاربری یعنی خلق راه‌حل‌های کاربردی و زیبا.

تجربه کاربری به تعاملات کاربر با محصول و یا سرویس شما اشاره دارد، تمام المان‌های موجود را بررسی می‌کند و احساسات کاربر را هنگام رو به رو شدن با محصول و میزان سهولت استفاده از آن را در نظر می‌گیرد. لزوما تجربه کاربری برای طراحی وب سایت و اپلیکیشن‌ها نیست بلکه برای طراحی بسیاری از محصولات فیزیکی نیز می‌توان به کار برد و گاهی باید از تجربه کاربری استفاده کرد.

به طور کلی هدف طراحان تجربه کاربری، ایجاد تجربه‌ای دلپذیر، آسان و کارآمد برای کاربران هنگام تعامل با هر محصولی است. به گفته دون نورمن : UX شامل تمام جنبه‌های تعامل کاربر نهایی با شرکت، سرویس‌ها و محصولات آن است.

روش‌های تجربه کاربری

تجربه کاربری(UX) دارای روش‌ها و متدهای متفاوتی است که هر کدام به ما در جهت شناخت بیشتر کاربران و طراحی محصول کاربرپسند کمک می‌کند، در ادامه می‌خواهیم با مهم‌ترین و رایج‌ترین آن‌ها آشنا شویم و کاربرد و نحوه استفاده از هرکدام را بشناسیم. 

۱- مصاحبه با کاربران

مصاحبه با کاربران یکی از مؤلفه‌ها اصلی و مورد نیاز طراحان تجربه کاربری است که شناخت نسبتا خوبی از کاربران به طراحان می‌دهد اما باید در نظر داشته باشید پرسیدن سوالات اشتباه هنگام مصاحبه ممکن مسیر مصاحبه را منحرف کند و نتایج به دست‌آمده از آن مصاحبه باعث گمراهی شما شود. سعی کنید شرایط محیط مصاحبه را به گونه‌ای فراهم کنید تا کاربر احساس راحتی کند، سوالات پایان باز بپرسید و زمان بیشتری را به شنیدن حرف‌‌های کاربر خود اختصاص دهید.

به طور کلی در مصاحبه‌ها، طراحان باید زمان بیشتری را شنونده باشند و سوالاتی طراحی کنند که از کاربر بخواهد تجربیاتش را در مورد موضوع مورد نظر بیان کند.

برای آشنایی بیشتر با نکات و چگونگی مصاحبه موفق می‌توانید از این مقاله استفاده کنید.

۲- پرسشنامه

یکی دیگر از متدهای تجربه کاربری پرسشنامه است که مانند مصاحبه برای شناخت کاربران و نیازهای آن‌ها به کار می‌رود. زمانی از پرسشنامه استفاده می‌شود که بخواهیم با کاربران بیشتری آشنا شویم و زمان مصاحبه با همه آن‌ها را نداشته باشیم. این نکته را به یاد داشته باشید که اغلب مصاحبه‌ها اطلاعات کیفی و پرسشنامه‌ها اطلاعات کمی به ما می‌دهند.

۳- طراحی پرسونا

پرسونا شخصیتی فرضی است که اهداف، طرز فکر و رفتار کاربران اصلی محصول ما را نشان می‌دهد. طراحان برای جمع‌بندی ویژگی‌ها و نیاز‌های کاربران، پرسونا طراحی می‌کنند و در طول مسیر طراحی محصول، این پرسونا را با خود همراه می‌کنند تا سریع‌تر راه‌حل‌هایی را برای رفع نیازهای کاربران به دست‌آورند.

پرسونا به تیم طراحی محصول کمک می‌کند تا جواب مهم‌ترین سوال خود را “ما برای چه کسانی طراحی می‌کنیم؟” پیدا کنند.

برای یافتن پرسونای دقیق لازم است کاربران خود را بشناسید. راه‌های شناخت درست کاربران، مصاحبه با آن‌ها و پرسشنامه است، باید اطلاعاتی که برای طراحی پرسونا نیاز دارید را از این دو روش به دست‌آورید.

۴- معماری اطلاعات

همان‌طور که از اسم آن پیداست برای سازمان‌دهی اطلاعات و مطالب به کار می‌رود تا کاربران به آسانی و بدون نیاز به تلاش به اطلاعات مورد نظر خود دست یابند. همان‌طور که می‌دانید امروزه کاربران حوصله و زمان گذراندن وقت در وب سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها را ندارند پس اگر نتوانید اطلاعات مورد نظرشان را در کوتاه‌ترین زمان به آن‌ها ارائه دهید، خیلی سریع محصول شما را ترک خواهند کرد و دیگر از آن استفاده نمی‌کنند.

۵- تست کاربردپذیری

تست کاربردپذیری زمانی انجام می‌شود که شما نمونه‌ اولیه‌ای از محصول خود را تهیه کرده باشید و بخواهید پیش از آن که زمان و هزینه‌ی بیشتری صرف کنید با معایب و کمبودهای آن آشنا شوید، در این هنگام محصول اولیه را در اختیار تعدادی از افراد جامعه هدف خود قرار می‌دهید و از آن‌ها می‌خواهید تسک‌هایی که از پیش تعریف کرده‌اید را انجام دهند، به طور مثال از آن‌ها می‌خواهید فرایند خرید دوره مورد نظر را طی کنند و شما باید شاهد مسیر حرکت آن‌ها باشید تا با مشکلات محصول خود آشنا شوید.

۶- تست A/B

این تست زمانی انجام می‌شود که طراحان هنگام انتخاب رنگ، محل قرارگیری المان‌ها و… دچار دوگانگی هستند و نمی‌دانند کاربران به کدامیک واکنش بهتری نشان می‌دهند، در این هنگام هر دو مدل مورد نظر را طراحی کرده، به دو گروه از کاربران خود ارائه می‌دهیم، نحوه برخورد آن‌ها با هرکدام را بررسی می‌کنیم و در نهایت بهترین طرح را انتخاب می‌کنیم.

برای یافتن اطلاعات بیشتر در مورد جزییات تست A/B  پیشنهاد می‌کنم مقاله AB تست چیست و چگونه فروش ما را زیاد می‌کند را مطالعه نمایید.

تفاوت رابط کاربری و تجربه کاربری

توجه داشته باشید رابط کاربری و تجربه کاربری دو مقوله جدا از هم نیستند بلکه رابط کاربری مانند موارد ذکر شده در قبل، زیر مجموعه‌ای است از تجربه کاربری. زمانی که با کاربران خود آشنا شدید و راه‌حل‌هایی مناسب برای حل مشکلات و نیازهای آن‌ها پیدا کردید، نوبت آن رسیده به محصول خود طرح و رنگ ببخشید که به این بخش رابط کاربری می‌گویند.

به گفته دون نورمن، تجربه کاربری بیشتر برروی حل مسائل و مشکلات تمرکز دارد و رابط کاربری برروی ظاهر محصول و نحوه عملکرد آن.

بنابراین رابط کاربری همان طراحی بصری صفحه نمایش‌هایی است که کاربر هنگام استفاده از یک اپلیکیشن و یا وب سایت با آن‌ها مواجه می‌شود. طراحی تمام المان‌ها،‌ تایپوگرافی‌ها، پالت‌های رنگی، موشن‌ها و… بخش‌هایی از رابط کاربری محسوب می‌شوند.

چرا تجربه کاربری اهمیت دارد؟

امروزه موفقیت و یا شکست یک کسب و کار به نیازها، خواسته‌ها، اهداف و رفتار کاربران بستگی دارد. اغلب کسب و کارهای موفق این موضوع را به خوبی درک کرده‌اند و اهداف کاربران را مبنای کار خود قرار داده‌اند.

کسب و کارهایی که هنوز با تجربه کاربری آشنا نشده‌اند و یا این موضوع را رکن اصلی کار خود نمی‌دانند به احتمال زیاد با شکست مواجه می‌شوند زیرا تنها اهداف خود را در نظر می‌گیرند و با نیازهای کاربران خود آشنا نیستند، در نتیجه به زودی کاربران آن‌ها را رها کرده و به سراغ رقبای آن‌ها می‌روند.

تنها دلیلی که می‌تواند وجود تجربه کاربری را برای هر کسب و کار الزامی بداند،‌ کاربر محور بودن این موضوع است که باعث ایجاد رضایت در کاربران و در نهایت افزایش فروش می‌شود.

پیش از آن که حضور تجربه کاربری مانند الان پررنگ شود طراحان براساس آنچه خودشان فکر می‌کردند و مشتریان علاقه داشتند طراحی می‌کردند و هیچ گونه علمی در پس انجام کارهای آن‌ها نبوده و تنها زیبایی را ملاک کار خود قرار می‌دادند. اما امروزه به دلیل وجود ویژگی‌های پیچیده بیش از حد برخی از وب سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها در نظر گرفتن تجربه کاربران هنگام طراحی آن لازم و ضروری است.

تجربه کاربری(UX) برای چه موقعیت‌هایی مناسب است؟

همان‌طور که گفته شد امروزه به دلایل مختلف تجربه کاربری برای بسیاری از کسب و کارهای آنلاین لازم و ضروری است اما به دلیل کمبود زمان و هزینه اولیه اغلب کسب و کارها بخش تجربه کاربری را فاکتور می‌گیرند تا سریع‌تر محصول خود را تولید کرده و به بازار عرضه کنند. 

اما برخی کسب و کارها باید از تجربه کاربری و متدهای آن پیش از هرگونه تصمیم‌گیر در مورد محصول خود استفاده کنند، در ادامه آن‌ها را ذکر خواهیم کرد.

سیستم‌های پیچیده

هرچه سیستم و محصول شما پیچیده‌تر باشد، برنامه‌ریزی و معماری اطلاعات آن نیز پیچیده‌تر خواهد بود. سیستم‌های پیچیده باید به گونه‌ای پیاده‌سازی شوند که کاربر پیچیدگی آن‌ها را احساس نکند و بتواند به راحتی با محصول ارتباط برقرارکند. تنها راه طراحی محصولی پیچیده در عین حال کابردپذیر به کارگیری تجربه کاربری(UX) است. 

در صورتی که این‌گونه کسب و کارها از تجربه کاربری استفاده نکنند به زودی کاربران خود را از دست خواهند داد و نه تنها سود نمی‌کنند بلکه شکست نیز می‌خورند. 

سیستم‌ها پیچیده، سیستم‌هایی هستند که کاربران باید مراحل و تسک‌های زیادی را برای رسیدن به اهداف خود طی کنند مانند سایت‌های فروشگاهی که کاربران باید به راحتی محصولات مورد نیاز خود را پیدا کنند، وارد سبد خرید کرده و فرایند خرید را انجام دهند. در صورتی که کاربر در هر کدام از مراحل دچار مشکلی شود و یا نتواند به آسانی مرحله مورد نظر را طی کند، محصول را ترک خواهد کرد و شما به آسانی کاربران خود را از دست خواهید داد.

استارتاپ‌ها

شروع همه استارتاپ‌ها با ایده‌ای خام جهت حل یک مشکل یا مساله‌ای صورت می‌گیرد، برای پخته شدن و نتیجه دادن این ایده‌ها لازم است زمان زیادی برای یافتن راه‌حل‌های موجود، برای حل مساله پیش آمده بگذارید و بهترین راه برای یافتن و انتخاب بهترین راه‌حل‌، استفاده از تجربه کاربری و متدهای آن است.

در همه کسب و کارها ایجاد یک تجربه خوب در اولین نسخه از یک محصول یا سرویس قطعا باعث جذب کاربران زیادی می‌شود که این اتفاق تنها با به کارگیری تجربه کاربری خوب رخ می‌دهد.

بسیاری از استارتاپ‌ها هزینه‌ی لازم برای تجربه کاربری را صرف کارهای غیرضروری می‌کنند در صورتی که اگر بخواهند تجربه خوبی برای کاربران رقم بزنند تا به کاربران وفادار آن‌ها تبدیل شوند لازم است از همان ابتدا از یک طراح تجربه کاربری در کنار تیم خود استفاده کنند.

پروژه‌هایی با بودجه کافی

پروژه‌هایی با بودجه کم اغلب به راه‌اندازی محصول نهایی در سریع‌ترین زمان بیشتر علاقه نشان می‌دهند اما به این معنا نیست که نمی‌توان از تجربه کاربری برای این‌گونه کسب و کارها استفاده کرد. همان‌طور که گفته شد تجربه کاربری متدهای مختلف زیادی دارد که هر کدام مزایای خاص خودشان را دارند و استفاده از هر کدام شما را یک قدم به موفقیت نزدیک‌تر می‌کند.

حرف آخر

تجربه کاربری یکی از جنبه‌های مهم در روند تولید محصول است که هدف آن تولید وب سایت یا اپلیکیشنی دسترس‌پذیر و آسان است. در صورتی که کاربران خود را به درستی درک کنید و نیازهای آن‌ها را الویت کار خود قرار دهید هیچ‌گاه از مسیر درست موفقیت گمراه نمی‌شود.