تفاوت‌های تجربه کاربری (UX) و رابط کاربری (UI)

 اگر در دنیای تکنولوژی مشغول به کار هستید احتمالا با نام‌های تجربه کاربری (User experience) و رابط کاربری (User Interface) آشنایی دارید زیرا امروزه حضور آن‌ها در طراحی سایت و اپلیکیشن‌ها، بسیار پررنگ‌تر از گذشته شده است. متاسفانه اغلب این دو اصطلاح به جای یگدیگر به کار می‌روند در صورتی که در اصل دو مبحث کاملا مختلف هستند، به طوری که هر کدام وظیفه خاص خود را دارند. اما دقیقا تفاوت آن‌ها چیست؟ هر کدام برای انجام چه کاری مورد استفاده قرار می‌گیرند؟ وظیفه یک طراح تجربه کاربری چیست؟ طراح رابط کاربری چطور؟

در این مقاله ما به شما کمک می‌کنیم تا پاسخی برای این سوالات پیدا کنید و به طور کامل با مفاهیم این دو موضوع آشنا شوید تا تفاوت‌های موجود میان آن‌ها را به درستی درک کنید.

تجربه کاربری (UX) و رابط کاربری (UI) به حل مسائل پیچیده برای تولید یک محصول دیجیتالی مانند طراحی اپلیکیشن و یا طراحی وب سایت کمک فراوانی می‌کنند، به طوری که محصول نهایی تولید شده با به کارگیری آن‌ها، برای کاربران بسیار آسان و کاربردپذیر خواهد بود. بهتر است در ابتدا با مفاهیم این دو موضوع به طور جداگانه آشنا شویم.

طراحی تجربه کاربری(User experience) چیست؟

به طور کلی تجربه کاربری، همان تجربه کاربران هنگام استفاده از محصولات و خدمات آن‌ها است. میزان خوب یا بد بودن یک تجربه کاربری، کاملا به نحوه تعامل کاربر با محصول بستگی دارد. هر چه کاربر سریع‌تر و راحت‌تر با محصول ارتباط برقرار کند و به هدف خود برسد قطعا محصول دارای تجربه کاربری بهتری است. 

کاربر به راحتی با اپلیکیشن و یا وب سایت ما ارتباط برقرار می‌کند؟ آیا المان‌های موجود در صفحه در جایگاه مناسبی برای دسترسی سریع کاربر قرار دارند؟ چقدر زمان لازم است تا کاربر به هدف خود برسد؟ 

تمام این‌ها سوالاتی است که یک طراح تجربه کاربری باید در طول طراحی یک محصول به آن‌ها پاسخ دهد.

تجربه کاربری در اصل شامل تحقیقات فراوان جهت بررسی رقبا و شناخت بیشتر شکاف‌های احتمالی بازار، نیاز‌ها و خواسته‌های کاربران به طور کلی نقاط درد آن‌ها است.

به زبان دیگر تجربه کاربری با میزان راحتی و یا دشواری المان‌هایی که یک طراح رابط کاربری در طراحی یک محصول به کار برده است سنجیده می‌شود، یعنی هرچه استفاده از هر بخش در طراحی رابط کاربری آسان‌تر باشد به این معناست که تجربه کاربری خوبی در پشت این محصول قرار دارد. به همین دلیل است که بسیاری از مردم این دو کلمه را به جای یگدیکر استفاده می‌کنند و آن‌ها را یکی می‌دانند.

در حالی که طراحان رابطه کاربری وظیفه دارند ظاهری زیبا و جذاب برای محصول طراحی کنند و طراحان تجربه کاربری باید نحوه عملکرد محصول، نحوه سازمان‌دهی بخش‌ها و ارتباط همه قسمت‌ها را زیر نظر داشته باشند.

اگر می‌خواهید با روند طراحی تجربه کاربری بیشتر آشنا شوید مقاله‌ی در طراحی تجربه‌ی کاربری(UX) چه مراحلی را باید طی کنیم؟ به شما کمک خواهد کرد تا تمام مراحل لازم برای رسیدن به تجربه کاربری خوب را هنگام طراحی محصول بشناسید.

طراحی رابط کاربری(User interface) چیست؟

با توضیحاتی که در قبل داده شد باید تا حدودی با رابط کاربری آشنا شده باشید و بدانید رابط کاربری همان گرافیک و ظاهر یک محصول است که شامل تمام دکمه‌هایی است که کاربران کلیک می‌کنند، متونی که در هر صفحه می‌خوانند، تصاویری که می‌بینند و سایر بخش‌هایی که هنگام استفاده از محصول با آن سروکار دارند.

به طور کلی هر نوع عنصر بصری، انیمیشن و… وابسته به کار یک طراح رابط کاربری است، آن‌ها تصمیم می‌گیرند ظاهر سایت و یا اپلیکیشن به چه صورت نمایش داده شود. یعنی آن‌ها باید شکل دکمه‌ها، نوع فونت، سایز هر المان و… را انتخاب کنند.

یکی دیگر از وظایف طراحان رابط کاربری طراحی ریسپانسیو یا واکنشگرا است. طراحی ریسپانسیو به این معناست که سایت مورد نظر را در تمام سایزهای دستگاه‌هایی که کاربران از آن‌ها استفاده می‌کنند از جمله لپتاپ، موبایل و تبلت طراحی کنیم. طراحی ریسپانسیو مزایای زیادی برای سایت طراحی شده دارد در صورتی که علاقه‌مند به آشنایی بیشتر با این موضوع هستید پیشنهاد می‌کنم مقاله طراحی سایت ریسپانسیو یا واکنش گرا را از دست ندهید.

اکنون که ما تعریف مشخصی از تجربه و رابط کاربری داریم وقت آن رسیده با تفاوت‌های آن‌ها آشنا شویم.

تفاوت‌های تجربه کاربری و رابط کاربری

هر دو آن‌ها اجزای حیاتی یک محصول هستند که می‌توانند باعث موفقیت و یا شکست یک کسب و کار شوند. آن‌ها در کنار یگدیگر معنا پیدا می‌کنند و با هم تصمیم می‌گیرند یک محصول چگونه به نظر برسد و عملکرد آن چگونه باشد.

الان وقت آن رسیده تفاوت‌های اساسی آن‌ها را با هم بشناسیم.

تجربه کاربری به دنبال راه‌حل است و رابط کاربری تعیین‌کننده شکل ظاهری است.

تمرکز اصلی تجربه کاربری، مشکلاتی است که کاربران با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و در نهایت یافتن راه‌حلی جامع برای برطرف کردن مشکلات آن‌ها. این موضوع به این معنا نیست که با الویت قرار دادن نیازهای کاربران اهداف اصلی کسب و کار را فراموش کنیم بلکه وظیفه یک طراح تجربه کاربری رفع مشکلات کاربران در جهت اهداف مورد نظر صاحب کسب و کار است. 

بیایید با یک مثال بیشتر با این مفهوم موضوع آشنا شویم. اگر با سرویس دراپ باکس (Dropbox) آشنایی ندارید بهتر است بدانید ابزاری مشابه گوگل درایو (Google drive) است که فضای ذخیره‌سازی ابری در اختیار کاربران قرار می‌دهد تا به راحتی فایل‌های مورد نیاز را در محیطی امن ذخیره‌سازی کنند و در صورت لزوم با افراد دیگر به اشتراک بگذارند.

دراپ باکس برای کاربرانی که از خدمات او استفاده می‌کنند برای مدتی به میزان محدود، خدمات رایگان ارائه می‌دهد اما این موضوع به معنای ضرر رساندن به صاحبان این کسب و کار نیست بلکه تیم تجربه کاربری دراپ باکس سعی دارند با تکنیک‌های مختلف کاربرانی که به صورت رایگان از این سرویس استفاده می‌کنند را به ادامه فعالیت در دراپ باکس ترغیب کنند و در نهایت هزینه لازم را از سوی کاربران را دریافت کنند. 

به طور مثال طراحان می‌دانند کاربرانی که به طور رایگان از محصول آن‌ها استفاده می‌کنند، زمانی فضای رایگان آن‌ها به پایان می‌رسد و نیاز به فضای ذخیره‌سازی بیشتری دارند در نتیجه تیم دارپ باکس به جای این که تا زمان اتمام فضای رایگان کاربران صبر کنند پیش از پایان حجم رایگان، با قرار دادن دکمه فراخوان(CTA) به منظور افزایش بازدهی صفحه و جلب نظر کاربر به او یادآوری می‌کنند که به فضای بیشتری برای ادامه کار نیاز دارد و با نمایش دادن مزایای برتر نسخه جدید دراپ باکس کاربر را ترغیب می‌کنند به فعالیت خود ادامه دهند.

تمام حرف‌هایی که زده شد وظایف تیم طراحی تجربه کاربری دراپ باکس بود و اما این که طراحان رابط کاربری چه وظیفه‌ای دارند باید گفت تمام راه‌حل‌های ذکر شده که توسط تجربه کاربری یافت شده را تیم طراحی رابط کاربری باید پیاده‌سازی کند. این که چقدر CTA در نگاه کاربر جذاب خواهد بود طراحی رابط کاربری تعیین‌کننده آن است.

تجربه کاربری روی مسیر کاربر تمرکز دارد در حالی که رابط کاربری تنها با محصول نهایی سروکار دارد.

کاربران مهره‌های اصلی تجربه کاربری هستند بنابراین یک طراح تجربه کاربری باید تمام مسیر حرکت کاربر پیش از استفاده از محصول تا رسیدن به هدف را در نظر بگیرد، همه جوانب آن‌را بررسی کند و تمام تصمیمات و طرز فکرهای کاربران در هر مرحله را در نظر داشته باشد.

چه چیز باعث می‌شود کاربر محصول را رها کند؟ کاربر از نسخه جدید محصول استقبال خواهد کرد؟ چرا دکمه CTA آنگونه که باید کلیک نخورده است؟ کاربران چه مدت زمان لازم دارند تا در محصول ما به هدف خود برسند؟

تمام این سوالاتی است که یک طراح تجربه کاربری با بررسی مسیر حرکت کاربر از ابتدا تا انتها باید به آن‌ها پاسخ دهد.

از سوی دیگر طراحان رابط کاربری برروی چیدمان صفحات تمرکز دارند و تلاش می‌کنند تا مشتریان را با طرحی جذاب به وجد آورند تا از راه‌حل‌هایی که طراحان تجربه کاربری ارائه کرده‌اند به خوبی استفاده شود.

طراحی رابط کاربری ترکیبی است از گرافیک و موشن. به طور خلاصه وظیفه آن‌ها تبدیل راه‌حل‌ها به المان‌های بصری جذاب که پاسخگوی کاربران باشد.

تجربه کاربری و رابط کاربری مکمل یکدیگرند.

همان‌طور که گفته شد این دو مفهوم کاملا با هم تفاوت دارند اما مقایسه آن‌ها اصلا به این معنا نیست که می‌توانند مستقل از هم و بدون تاثیر برروی یکدیگر کار کنند.

تجربه و رابط کاربری هر دو سعی دارند بهترین تجربه‌ها را برای کاربران رقم بزنند، تجربه کاربری مشخص می‌کند کاربر قصد دارد به کجا برود و چه مسیری را باید طی کند در ادامه رابط کاربری تلاش می‌کند مسیر مشخص شده را به گونه‌ای طراحی کند تا برای کاربران جذاب‌تر شود نه خسته‌کننده.

هردو این مفهوم اهمیت خاص خود را دارند. هر چقدر ظاهر جذابی طراحی کرده‌ باشید، اگر تجربه کاربری به خوبی پیاده‌سازی نشود نیازهای اساسی کاربران پاسخ داده نمی‌شود در نتیجه کسب و کار شما شکست خواهد خورد و در مقابل تجربه کاربری کامل و جامع بدون حضور ظاهری زیبا به چشم نخواهد آمد. 

بنابراین اگر قصد طراحی محصولی را دارید سعی کنید برای هر بخش زمان و هزینه لازم را بگذارید تا محصولی بی‌عیب و نقص ارائه دهید و از نتیجه کار خود تا حدودی آگاه شوید.

نقش طراحان تجربه و رابط کاربری

تا این لحظه با مفاهیم و تفاوت‌های این دو اصطلاح به خوبی آشنا شدیم و وقت آن رسیده به طور دقیق‌تر وظایف تیم رابط کاربری و تجربه کاربری را جداگانه بررسی کنیم تا متوجه شویم هر کدام چه مسیری را طی می‌کنند و چه وظایفی دارند.

طراحان تجربه کاربری:

آن‎‌ها برروی ساختار و عملکرد محصول و جریان کاربر(User Flow) تمرکز دارند. اول از همه آن‌ها برای درک نیازهای کاربران با بازاریابان، تحلیل‌گران تجارت و تیم‌های تولید همکاری نزدیکی دارند.

پس از تعریف جامعه هدف و اهداف آن‌ها، طراحان تجربه کاربری به تجزیه و تحلیل داده، آزمایش کاربران، بررسی رقبا و… می‌پردازند تا راه‌حل‌هایی برای رفع نقاط درد کاربران ارائه دهند.

پس از یافتن راه‌حل‌ها وقت آن رسیده طراحان تجربه کاربری با کمک پروتوتایپ‌هایی ساده راه‌حل‌های خود را پیاده‌سازی کنند و قابل فهم‌تر کنند. سپس با کمک پروتوتایپ طراحی شده میزان مطلوبیت راه‌حل‌ها را با کاربرانی از جامعه هدف خود بسنجند.

پس از تست پروتایپ و برطرف کردن معایب آن، وقت آن رسیده تا پروتوتایپ در دست طراح رابط کاربری قرار بگیرد و طرح ظاهری محصول را آماده و نهایی کند.

این نکته را به یاد داشته باشید در این لحظه کار یک طراح تجربه کاربری تمام نمی‌شود بلکه در طول عمر یک محصول باید به آنالیز و بررسی اپلیکیشن و یا وب سایت مورد نظر بپردازد و با توجه به نحوه برخورد کاربران با آن تغییرات لازم را اعمال کند.

به طور خلاصه وظایف یک طراح تجربه کاربری به شرح زیر است:

استراتژی و محتوا: 

• تحلیل رقبا
• تحقیقات کاربران
• تعیین ساختار و استراتژی محصول

نمونه‌سازی اولیه و پروتوتایپ:

• طراحی پروتوتایپ
• تست پروتوتایپ

طراحان رابط کاربری:

همان‌طور که گفته شد طراحی ظاهری، انتخاب رنگ‌ها، المان‌ها، طراحی ریسپانسیو و… از وظایف یک طراح رابط کاربری است. هرآنچه که شما از یک سایت یا اپلیکیشن مشاهده می‌کنید حاصل تلاش‌های یک طراح رابط کاربری بوده است.

در کنار تمام‌ وظایف ذکر شده طراح رابط کاربری پس از اتمام طراحی باید به توسعه‌دهنده محصول کمک کند تا به درستی متوجه طرح نهایی برای پیاده‌سازی بشود به گونه‌ای که در پایان کار، طراح رابط کاربری باید تمام طرح را به توسعه‌دهنده ارائه کند و تا پیاده‌سازی آخرین نسخه از محصول در کنار توسعه‌دهنده قرار گیرد.

به طور خلاصه وظایف یک طراح رابط کاربری به شرح زیر است:

ظاهر و احساس محصول:

• تحقیقات در زمینه طراحی
• توسعه برندینگ و گرافیک

طراحی و تعامل:

• طراحی رابط کاربری(UI)
• طراحی موشن‌ها و اینترکشن‌ها
• طراحی ریسپانسیو
• تعامل و هماهنگی با توسعه‌دهنده

کلام آخر

با توجه به تمام حرف‌هایی که زده شد امروزه وجود طراحان تجربه و رابط کاربری، لازمه تولید یک محصول دیجیتال است زیرا بدون در نظر گرفتن اهمیت حضور آن‌ها قطعا در برابر رقبای موجود در بازار شکست خواهیم خورد. 

اگر قصد دارید یکی از این دو حوزه را برای ادامه مسیر شغلی خود انتخاب کنید بهتر است تفاوت‌های نامحسوس آن‌ها را در نظر بگیرید و بررسی کنید کدام نقش با نقاط ضعف و قوت شما سازگارتر است و اگر قصد دارید کسب و کاری را به صورت آنلاین شروع کنید بهتر است به یاد داشته باشید رابط کاربری بدون تجربه کاربری مانند انسانی زیبا بدون هوش و زکاوت است در نتیجه هیچگاه این دو موضوع را جدا از هم تصور نکنید.