در طراحی تجربه‌ی کاربری (UX) چه مراحلی را باید طی کنیم؟

شروع طراحی یک پروژه یا کسب و کار دیجیتالی مانند وب سایت و اپلیکیشن، کار سخت و پیچیده‌ای است. افراد زیادی هستند که ایده‌ها و برنامه‌های بزرگی در سر دارند و گمان می‌کنند بهترین راه حل ممکن را یافته‌اند در حالی که کاملا مسیر اشتباهی را طی می‌کنند و بدون در نظر گرفتن متدها و روش‌های تست و ارزیابی ایده‌ به سراغ اجرایی کردن آن‌ها می‌روند و با شکست رو به رو می‌شوند.

استفاده درست از مراحل تجربه کاربری (UX) نه تنها به شما این امکان را می‌دهد تا مسیر درست و راه‌حل نهایی را انتخاب کنید بلکه در صرفه جویی زمان، هزینه و انرژی کمک فراوانی به شما می‌کند.

پس بهتر است پیش از عملی کردن ایده‌های خود و در نهایت ساخت محصولی دیجیتالی مانند وب سایت و یا اپلیکیشن مراحل فرایند تجربه کاربری (UX) را بشناسید و از آن‌ها در جهت ارزیابی و بهبود ایده‌های خود استفاده کنید. 

احتمالا تا الان این سوال در ذهن شما به وجود آمده است که این روش‌ها چیست که می‌توان با آن‌ها ایده‌های خود را بهبود بخشید. در ادامه با مراحلی که ما در استودیو طراحی نارون برای رسیدن به نتیجه نهایی استفاده می‌کنیم، بیشتر آشنا خواهید شد. 

گام اول: شروع پروژه و یافتن محدوده پروژه

فرایند تجربه کاربری از زمانی شروع می‌شود که ما اولین جلسه کاری خود را  با کارفرما هماهنگ می‌کنیم. باید سعی کنید از همان ابتدا، به جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز بپردازید.

پس از اولین جلسه یک برنامه درست و جامع از مراحلی که باید در مسیر طراحی طی شود به همراه ددلاین‌ها(زمان پایان پروژه و هر بخش از پروژه)، اولیت‌بندی‌ها، موانع و… داشته باشید.

پیش از شروع جلسه بهتر است سوالات مورد نیاز را آماده کنید تا در همان جلسه اول اطلاعات لازم را از کارفرما به دست‌آورید این کار به شما کمک خواهد کرد تا کارفرما و محدوده پروژه را به خوبی بشناسید. سوالات بهتر است در مورد جامعه اهداف پروژه، معرفی رقبا، خواسته‌های کارفرما و… باشد.

گام دوم: تحقیقات مقدماتی

الان وقت آن رسیده کمی عمیق‌تر با موضوع برخورد کنیم تا اطلاعات مفید بیشتری به دست‌آوریم. در این مرحله هرچه شناخت ما توسط اطلاعات به دست‌آمده در راستای پروژه بیشتر شود در ادامه تصمیم‌های درست‌تری خواهیم گرفت.

ما در نارون اغلب استفاده از متدهای زیر به درصد بالایی از اطلاعات مورد نیاز خود می‌رسیم.

مصاحبه با کاربران

در ارتباط بودن با کاربران و در نظر گرفتن خواسته‌های آن‌ها، لازمه هر فرایند طراحی تجربه کاربری است زیرا تجربه واقعی آن‌ها همان چیزی است که یک طراح تجربه کاربری باید بداند تا به دنبال راه‌حلی مناسب باشد. در نتیجه کاربرانی از جامعه هدف خود را پیدا کنید و با تعدادی از آن‌ها مصاحبه انجام دهید تا با نقاط درد، نیازها و خواسته‌های آن‌ها بیشتر آشنا شوید.

اما باید بدانید اگر مصاحبه از مسیر درست خود خارج شود و شما نتوانید به درستی این مسیر را کنترل کنید و یا اگر سوالات درستی در طول مصاحبه از کاربران پرسیده نشود نه تنها نتایج به دست‌آمده از چنین مصاحبه‌ای قابل استفاده نیست بلکه پس از مصاحبه شما مسیر اشتباه را انتخاب می‌کنید و تا انتها در گمراهی به سر می‌برید.

اگر هنوز با روند درست مصاحبه آشنا نیستید مقاله‌ی چگونه یک مصاحبه موفق در فرآیند طراحی محصول داشته باشیم؟به شما کمک خواهد کرد تا مدت زمانی که برای انجام مصاحبه می‌گذارید مفید واقع شود.

بررسی رقبا

رقبای پروژه را پیدا کنید، کاملا آن‌ها را بررسی کنید تا با ویژگی‌ها، مزایا، معایب، مدل کسب و کاری و… آن‌ها آشنا شوید. این اطلاعات به شما کمک خواهد کرد تا از اشتباهات و معایب آن‌ها درس بگیرید و به دنبال مزیت رقابتی برای کسب و کار خود باشید تا بتوانید از رقبای موجود در بازار پیشی بگیرید.

پرسشنامه

یکی دیگر از راه‌ها برقراری ارتباط با کاربران و تحقیقات کاربری پرسشنامه است. پرسشنامه‌ها به دلیل سریع و کم هزینه بودنشان خیلی مورد استقبال طراحان قرار می‌گیرند. همانطور که می‌دانید برخلاف مصاحبه، اطلاعات به دست‌آمده از طریق پرسشنامه کمی هستند و به کمک آن می‌توان پرسونا پروژه را نیز پیدا کرد.

به طور مثال ما در یکی از پروژه‌ها، برای کسب اطلاعات از میزان و نحوه استفاده مردم جامعه ایران از اپلیکیشن‌های آموزشی پرسشنامه‌ای طراحی کردیم و اغلب سوالات به کار رفته در آن مربوط به تجربیات گذشته افراد هنگام استفاده از چنین اپلیکیشن‌هایی بود به طور مثال تا کنون از چه اپلیکیشن‌های آموزشی استفاده کرده‌اند و یا آخرین باری که سعی کرده‌اند از طریق اپلیکیشن و وب سایت‌ها موضوعی را آموزش ببینند چه زمانی بوده است؟ و… .

سپس با بررسی نتایج مصاحبه ما میانگین و درصد استفاده مردم و میزان محبوبیت هر اپلیکیشن و حتی پرسونا مورد نظر را پیدا کردیم. 

سوالات پرسشنامه باید به‌گونه‌ای طراحی شوند تا کاربر در میان راه از پاسخ به سوالات زده نشوند. تا جای ممکن پرسشنامه خود را کوتاه نگه‌دارید. به یاد داشته باشید هیچ‌گاه از کاربر راه‌حل نخواهید بلکه باید با یافتن نیازهای آن‌ها خودتان به دنبال راه‌حل مشکلات آن‌ها بگردید.

 سوالات پایان باز در پرسشنامه جا ندارد در صورتی که به جواب چنین سوالاتی نیاز دارید باید شرایط مصاحبه را با کاربران فراهم کنید.

جمع‌آوری اطلاعات و ایده‌پردازی

پس از بررسی دقیق نظرات کاربران و آشنا شدن با خواسته‌ها و نیازهای آن‌ها از طریق مصاحبه و پرسشنامه وقت آن رسیده به همراه تیم خود با ایده‌پردازی، راه‌حل‌های موجود را پیدا و الویت‌بندی کنیم.

در این مرحله باید سازوکار اصلی پروژه را پیدا کنید تا در ادامه به دنبال نحوه پیاده‌سازی آن‌ها باشید.

با انجام تمام موارد ذکر شده شما می‌توانید مرحله نمونه‌سازی اولیه را با اطلاعات و دانش دسته‌بندی شده پیش ببرید. 

گام سوم: طراحی نمونه اولیه و تست کاربردپذیری

در این بخش وقت آن رسیده با کمک اطلاعات به دست آمده از مرحله قبل، نمونه اولیه‌ای از محصول(Prototype) خود را طراحی کنیم و میزان کاربردپذیری آن را با کمک تعدادی از کاربران بسنجیم و با معایب کار خود آشنا شویم. مراحلی که در این قسمت باید طی شوند به صورت زیر است:

طراحی اسکچ

بهتر است همیشه کار خود را با طراحی اسکچ شروع کنید زیرا آسان‌ترین و کم هزینه‌ترین روش برای تجسم ایده‌های شما است. همان‌طور که در تصویر زیر می‌بینید اسکچ، طراحی ایده‌ها در ساده‌ترین حالت ممکن است یعنی باید ایده‌های قابل قبول را روی کاغذ پیاده کنید. خود را مجبور کنید تا از راه‌حل به دست آمده برای حل یک مشکل خاص، ‌سه نسخه متفاوت طراحی کنید، این کار شما را وادار به فکر کردن و ایده‌پردازی می‌کند.

تمام مراحل کار خود را با کارفرما در میان بگذارید حتی اسکچ‌های طراحی شده، زیرا این کار به کارفرما کمک می‌کند تا تکامل روند و طرز فکر شما را درک کند و در هر لحظه که ایده شما با چیزی که کارفرما انتظار دارد هم‌خوانی نداشته باشد شما می‌توانید بدون صرف زمان بیشتر برای این ایده، برروی راه‌حل‌های دیگری تمرکز کنید.

طراحی پروتوتایپ

پس از آن که ایده‌های خود را اسکچ زدیم و با کارفرما به اشتراک گذاشتیم قطعا به تعدادی ایده خوب تایید شده رسیدیم که با کمک آ‌ن‌ها می‌دانیم ساختار اصلی محصول قرار است چگونه باشد، پس شروع به طراحی نمونه اولیه می‌کنیم.

شما برای طراحی پروتوتایپ خود می‌توانید از کاغذ و قلم استفاده کنید اما برای ابزارهای زیادی مانند XD، Sketch و… وجود دارند که به شما کمک می‌کنند تا پروتوتایپ قابل فهم‌تری ارائه کنید. سعی کنید در پروتوتایپ خود تا جای که زمان زیادی از شما نگیرد جزییات را وارد کنید تا در پله بعدی که نوبت به تست طرح است کاربران بتوانند اصل ماجرا را درک کنند و پروتوتایپ برای آن‌ها گُنگ نباشد.

تست کاربردپذیری

در این قسمت باید پروتوتایپ طراحی شده را با تعدادی از کاربران جامعه هدف خود تست و ارزیابی کنید.

قطعا با انجام هر تست با معایب پروتوتایپ خود بیشتر آشنا می‌شوید و این لحظه بهترین فرصت برای رفع این عیوب بدون صرف بیشتر زمان و هزینه است.

باید تعدادی تسک و وظیفه، از پیش آماده کنید و از کاربران بخواهید تسک‌های از پیش تعریف شده را انجام دهند و شما باید تنها شاهد رفتار و نحوه برخورد آن‌ها در هنگام استفاده از محصول باشید.

در این میان همیشه به یاد داشته باشید این کاربران هستند که قرار است روزی از محصول شما استفاده کنند، پس هیچ وقت در مقابل اشتباهات آن‌ها در برابر پروتوتایپ خود جبهه نگیرید و بگذارید فرایند را به تنهایی طی کنند تا به طور قطعی با کم و کاستی‌های پروتوتایپتان آشنا شوید. 

بهتر است این مرحله را تا زمانی ادامه دهید که از محصول خود مطمئن شوید. هدف ما تولید محصولی است که در نهایت استفاده از آن برای کاربران خوشایند، آسان و سریع باشد. 

گام چهارم: طراحی جزییات و A/B تست

تا اینجای کار ما به پروتوتایپ نهایی محصول خود که شامل وب سایت یا اپلیکیشن است دست پیدا کرده‌ایم که ترتیب و عملکرد صفحات محصول کاملا در آن مشخص است، این موضوع به این معنا است که محصول کاملا کاربردپذیر است و توسط کارفرما تایید شده است. الان نوبت آن رسیده ظاهری زیبا به محصول ببخشیم.

طراحی رابط کاربری(UI)

وقت آن رسیده دست به قلم شده و به ایده‌ها و راه‌حل‌هایتان رنگ و تصویر ببخشید. در این بخش رنگ‌ها، ‌آیکون‌ها، محل قرارگیری المان‌ها، فونت و… باید مشخص شود. شما می‌توانید از ابزارهایی مانند XD، Sketch Figma برای طراحی خود استفاده کنید. به یاد داشته باشید در این مرحله باید تمام جزییات محصول طراحی شود. 

تست A/B

این تست اغلب به این منظور انجام می‌شود تا تصمیم‌گیری را برای شما آسان کند. به طور مثال فرض کنید اگر شما در انتخاب رنگ یا محل قرار دادن المان‌ها و یا هر بخش دیگر از طراحی وب سایت یا طراحی اپلیکیشن خود، دچار تردید شده‌اید، در این هنگام A/B تست بهترین گزینه برای حل مشکل شما است.

به طور کلی برای انجام چنین تستی باید هر دو طرحی که در نظر دارید را آماده کنید و به دو گروه از کاربران به اشتراک بگذارید و بازخورد آن‌ها نسبت به هر طرح را بررسی کنید و در نهایت بهترین گزینه را انتخاب کنید.

اگر آشنایی زیادی با چگونگی انجام A/B تست ندارید مقاله زیر به شما کمک خواهد کرد تا بیشتر در مورد جزییات این تست آشنا شوید.

AB تست چیست و چگونه فروش ما را زیاد می‌کند؟

احتمالا دیگر گمان می‌کنید کار یک طراح تجربه کاربری به پایان رسیده اما سخت در اشتباهید زیرا همچنان یک گام دیگر باقی مانده.

شاید پس از آشنایی این گام آن‌را بیهوده بدانید اما لازم است در پایان کار مطمئن شویم محصولی که ما تمام این مدت روی آن کار کرده‌ایم آنگونه که ما انتظار داریم قابل توسعه است یا خیر.

گام پنجم: پیگیری در هنگام توسعه محصول

در این مرحله شما طرح ۱۰۰ درصدی از محصول خود را آماده کرده‌اید و وقت آن رسیده به دست توسعه‌دهنده بدهید تا ادامه کار را طی کند ولی در نظر داشته باشید کار یک طراح تجربه حرفه‌ای هنوز به پایان نرسیده. باید تا پایان کار با توسعه‌دهنده همراه باشد تا مطمئن شود تمام مسیر طراحی او قابل اجرا و پیاده‌سازی است.

در این هنگام دو حالت می‌توان این پروسه را طی کرد:

1. به موازات طراحی، مراحل توسعه محصول نیز انجام شود. این روش به نسبت آسان است زیرا همزمان، هماهنگی‌ها با کارفرما و توسعه‌دهنده انجام ‌می‌شود و در نهایت محصول طراحی شده از همه لحاظ تایید و قابل اجرا است.
   
2. توسعه محصول پس از به پایان رسیدن کامل طراحی صورت گیرد. در این روش تمام طرح به دست توسعه‌دهنده داده می‌شود و پس از بررسی دقیق اگر قسمتی از پروژه قابل پیاده‌سازی نباشد یا در حین پیاده‌سازی به مشکلی برخورد با هماهنگی طراح برای حل مشکل به وجود آمده به دنبال راه‌حلی جدید می‌گردند.

اگر تجربه شخصی ما در نارون را بخواهید اینگونه است که پس از طراحی پروتوتایپ و تست آن توسط کاربران، جسله‌ای با توسعه‌دهنده گذاشته تا پیش از آماده‌سازی طرح نهایی، از قابل ‌پیاده‌سازی بودن ایده‌های خود مطمئن شویم و همچنین پس از پیاده‌سازی، محصول را کنترل کیفیت کرده تا از کامل و بی‌نقص بودن محصول پیاده‌سازی شده اطمینان حاصل نماییم.

حرف آخر

به پایان فرایند طراحی تجربه کاربری رسیدیم. مسیر طی شده یک روند ایده‌آل برای طراحی سایت، اپلیکیشن و یا هر محصول دیگری است اما در نظر داشته باشید در هر مرحله امکان بازگشت به مرحله قبل وجود دارد و این مسیر ممکن است مدت طولانی پایان نداشته باشد تا شما و کارفرما نتیجه مطلوب خود را مشاهده کنید.

موضوع دیگری که لازم است از آن آگاه باشید برای طراحی هر محصول ممکن است این مسیر تا حدی تغییر پیدا کند به طور مثال در طراحی یک محصول انجام A/B تست لازمه کار است اما محصول دیگر، نیازی به این تست نداشته باشد و بدون این تست همه چیز واضح و روشن باشد.

پس به یاد داشته باشید با توجه به نوع محصول، کارایی، ویژگی‌های آن و… ممکن است این مسیر تا حدی تغییر کند پس خود را محدود به چارچوب خاصی نکنید.

اگر شما تجربه‌ای در این زمینه دارید و یا روند خاصی برای انجام فرآیند تجربه کاربری به کار می‌برید خوشحال می‌شویم با ما به اشتراک بگذارید تا ما نیز از تجربه شما استفاده کنیم.